Het verduidelijken van vonnissen is een alsmaar terugkerende ontwikkeling in het recht. Steeds meer mensen pleiten voor een makkelijker te lezen vonnis, iets waar zowel de rechtspraak als de politiek zich hard voor maakt. Geopperde oplossingen zijn bijvoorbeeld: een voorleesvonnis, een klaretaaltoets en gebruik maken van gewonemensentaal.[1] De politiek wil dat vonnissen worden geschreven in B1-taal. Dat is Nederlands dat (bijna) iedereen zou moeten begrijpen; korte zinnen, makkelijke woorden en een logisch te volgen opbouw. Moeten we dit echter wel willen? Zouden vonnissen daadwerkelijk zó makkelijk moeten zijn dat iedereen ze kan begrijpen? Dat zijn vragen waar menig jurist mee worstelt.
Voordelen verduidelijken rechtspraak
Een van de belangrijkste argumenten voor het verduidelijken van rechtspraak is de toegankelijkheid van de rechtspraak. Rechters en andere stafjuristen die aan vonnissen werken willen dat hun vonnissen begrepen worden. Zo kunnen ze namelijk zoveel mogelijk mensen bereiken en hiermee het bereik van de rechtspraak vergroten. Sommige zaken kunnen een grote maatschappelijke impact hebben, zoals bijvoorbeeld de Urgenda zaak. Bij dat soort zaken is het essentieel dat ook de menigte begrijpt wat er in een uitspraak wordt bedoeld omdat het voor eenieder gevolgen kan hebben. In de Urgenda zaak gaf de rechter ter verduidelijking van het vonnis een samenvatting van de uitspraak in het engels, zodat zelfs buitenlandse media de uitspraak kon begrijpen.[2]
Een ander groot voordeel is de efficiëntie die ermee gebaat kan zijn bij duidelijke rechtspraak. Voor beide procespartijen is dan namelijk gelijk duidelijk wat met de uitspraak bedoeld wordt en wat de daadwerkelijke redenen zijn voor het besluit. Dit wordt gedaan door middel van zoveel mogelijk gebruik te maken van alledaags taalgebruik en makkelijke woorden. Er zijn projecten waar de rechter aangeeft wat hij nou precies met de uitspraak bedoeld en er worden prijzen uitgereikt voor de beste uitspraak in duidelijke taal.[3]
Nadelen verduidelijken rechtspraak
Niet iedereen is echter lyrisch over de ontwikkeling van verduidelijking van rechtspraak. Het gaat dan niet om aspecten van toegankelijkheid, maar juist om het aspect leesbaarheid. Zo is er in de praktijk kritiek over het alsmaar vertalen van juridisch jargon. Ik denk dat menigeen erover eens is dat sommige, vaak ouderwets-juridische, termen aan modernisering toe zijn en daarmee toe zijn aan verduidelijking. Structuren als dubbele ontkenningen en woorden als ‘mitsdien’ kunnen in dat kader inderdaad worden voorkomen. Maar de kritiek zit hem juist in het vertalen van vaktermen.[4] In een vonnis wordt in feite het geldend recht toegepast in een concreet geval. Elke zaak is weer anders en heeft net weer andere gezichtspunten. Bepaalde terminologie moet in de ene zaak dan ook anders worden uitgelegd dan in een andere zaak. Als je dit allemaal in het vonnis wilt uitleggen zullen er steeds grotere vonnissen komen, met juist steeds meer onduidelijkheid als gevolg.
Conclusie
Ik ben van mening dat het vertalen van juridisch jargon onbegonnen werk is. Sommige toepassingen van het recht kunnen nu eenmaal niet in elk vonnis apart worden uitgelegd omdat je dan ellenlange vonnissen krijgt die weinig houdt slaan. Wel kan buiten deze specifieke vaktermen zoveel mogelijk worden gelet op taalgebruik en de opbouw van het vonnis. In dat kader is met name een heldere conclusie van groot belang. De uitspraak kan dan volgens juridisch jargon worden opgesteld, maar dan wordt in de conclusie extra aandacht besteed aan de duidelijkheid voor partijen en derden. In de conclusie van een vonnis is in mijn ogen dan ook ruimte voor een korte uitleg van de daadwerkelijke beslissingen van de rechter zodat iedereen op de hoogte kan zijn van de gevolgen van de uitspraak. Iedere uitspraak volledig uitleggen lijkt nu eenmaal teveel werk te kosten, maar een duidelijk slot kan al veel problemen oplossen.
Auteur: Max van der Veer
[1] Henriette van Wermeskerken, Mr-Online, Geraadpleegd op 24-01-2020 via: https://www.mr-online.nl/van-klaretaaltoets-tot-voorleesvonnis/.
[2] NOS nieuws van 20 december 2019, Geraadpleegd op 24-01-2020 via: https://nos.nl/video/2315572-voorzitter-hoge-raad-geeft-samenvatting-in-het-engels-publiek-applaudiseert.html.
[3] Rechtspraak, Raad voor de Rechtspraak van 20-11-2018, Geraadpleegd op 24-01-2020 via: https://www.rechtspraak.nl/Organisatie-en-contact/Organisatie/Raad-voor-de-rechtspraak/Nieuws/Paginas/De-uitspraak-20-de-rechtspraak-en-klare-taal.aspx.
[4] Kees Lewin, NJB van 24-01-2020, Geraadpleegd op 24-01-2020 via: https://www.njb.nl/blog/leesbare-civiele-vonnissen.40359.lynkx.
